نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه مشاوره، دانشگاه آزاد واحد تهران شمال، تهران، ایران
2 دکتری مطالعات زنان، دانشگاه تربیت مدرس ایران، تهران، ایران
چکیده
هوش هیجانی یک عنصر بنیادین از رفتار انسان است که جدا از هوش شناختی عمل می‌کند. این هوش، با تعادل برقرار کردن بین احساسات و عقل، می‌تواند انسان را به حداکثر کامیابی برساند. هدف از پژوهش حاضر استخراج مؤلفه‌های هوش هیجانی از منابع اسلامی است. روش تحقیق کیفی از نوع تحلیل محتوا است. جامعه آماری تحقیق منابع اسلامی شامل قران، نهج‌البلاغه و کتب روایی است. یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد که مؤلفه‌های هوش هیجانی در آموزه‌های دینی مشاهده می‌شود و در واقع اسلام با ارائه راهبردهای تربیتی و اخلاقی نظیر خودشناسی، متواضع بودن، کظم غیظ، داشتن آرامش، حسن معاشرت، شرح صدر، خودمدیریتی، حفظ اعتدال، حفظ شأن و زبان، انعطاف‌پذیری و بهزیستی سعی بر تربیت مؤمنانی با هوش هیجانی بالا نموده است. در نهایت به نظر می‌رسد لازم است برای گسترش هوش هیجانی، آموزه‌های قرآن و زندگی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را که یک مجموعه نمونه از مدیریت هیجانات در سراسر زندگی است مورد استفاده قرار داد و بر آموزش آن به دیگران به ویژه دانش‌آموزان، مربیان، والدین، مشاورین و روان شناسان همت گماشت.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم.
- آل سعدی ثانی، علیرضا. (1399). ابعاد، خصوصیات و ویژگی‌های هوش هیجانی از منظر اسلام. رهیافت‌های نوین در مطالعات اسلامی،4(2)،9-36.
- ابن مکی، محمد. (بی تا). الدرة الباهرة من الأصداف الطاهرة. ترجمه عبدالهادی و مسعودی. قم: انتشارات زائر.
- ابن منظور، محمد. (1376). لسان العرب. بیروت: دار بیروت.
- اسماعیل بیگی، منیره.؛ رضاپور میرصالح، یاسر.، بهجتی اردکانی، فاطمه.، و نیازی، شهریار. (1396). اثربخشی آموزش مفاهیم اخلاق در خانواده به شرایوه قصه‌گویی بر اساس قصه‌های دینی و قرآنی بر هوش اخلاقی و هوش هیجانی دختران نوجوان. فصلنامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، 41، 7-22.
- الهی، طاهره.، بیگدلی، الیاس.، سلیمانی ابهری، صدیقه.، و اشتری، صدیقه. (1392). خشم در نگاه اسلام و روانشناسی. معرفت، 192، 31-46.
- حسینی کاظمینی، عبدالله. (1429). الاخلاق. ترجمه محمدرضا جباران . قم: نشر هجرت.
- خوانساری، محمد. (1387). شرح غررالحکم و درر الکلم. قم: تبیان.
- دهخدا. علی‌اکبر. (1360). لغتنامه دهخدا. تهران: نشر.
- داودی مقدم، فریبا. (1395). جستجوی کمال خودشناسی و ویژگی‌های هوش هیجانی در تعلیمات عرفانی مولانا. کنگره بین‌المللی زبان و ادبیات، دانشگاه فرهنگیان.
- رضی، محمد بن حسین. (بی‌تا). نهج‌البلاغه. ترجمه محمد دشتی. قم: نشر مشهور.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1374). مفردات الفاظ القران. دمشق: دارالقلم.
- رامین، فرح.، حقی، فائزه.، و پورسید آقایی، زهرا سادات. (1400). تبیین نظریه هوش هیجانی دانیل گلمن بر اساس آرا علامه طباطبایی. پژوهش‌های نوین دینی، 1(3)، 84-106.
- ری شهری، محمد. (1419). خردگرایی در قرآن و حدیث. ترجمه مهدی مهریزی ، قم: دارالحدیث.
- طباطبایی، محمدحسین. (1375). المیزان. جلد 6. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- زیوری اظهر، محمدحسین. (1398). بررسی مؤلفه‌های هوش هیجانی در آموزه‌های دینی. نشریه اسلام و سلامت، 3(1)، 47-58.
- شکیباپور، عنایت اله. (1368). دایره المعارف روانشناسی. تهران: نشر فروغی.
- صدوق، محمد بن علی. (بی‌تا). الخصال. ترجمه یعقوب جعفری. قم: نشر اندیشه هادی.
- فیض کاشانی، محسن .(بی‌تا). الحقایق فی محاسن الاخلاق. ترجمه ابوالفضل هادی منش. قم: نشر اشراق.
- قمی، عباس. (بی‌تا). سفینه البحار و مدینه الحکم و الاثار. ج 6. ترجمه هادی صلواتی. قم: نشر نوید اسلام.
- قرشی، علی‌اکبر. (1370). قاموس قران. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- کریمی، علی اوسط.، نارویی نصرتی، رحیم.، و احمدی، محمدرضا. (1395). رابطه جهت‌گیری دینی با هوش هیجانی و سلامت روان. فصلنامه روانشناسی دین، 35، 139-153.
- کلینی، محمد بن یعقوب. (1369). اصول کافی. جلد 8. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
- گیتونی، منصف. (1385). هویت و هوش هیجانی. ترجمه پری‌چهر بهکیش. تهران: انجمن اولیا و مربیان.
- مجلسی، محمدباقر. (1373). بحارالانوار. قم: دارالکتب الاسلامیه.
- مرادی، مرتضی. (1393). نگرشی بر مؤلفه‌های هوش هیجانی با رویکرد اسلامی. فصلنامه توسعه، 34، 43-68.
- مصباح یزدی، محمدتقی. (1381). خودشناسی برای خودسازی. قم: در راه حق.
- مکارم شیرازی، ناصر. (1385). تفسیر نمونه. تهران: نشر دارالکتب الاسلامیه.
- ملک محمدی، محسن.، و نوری، حسنعلی.، و ابن الشریه، میلاد. (1394). هوش هیجانی، ابعاد، ویژگی‌ها و مدل‌های آن، دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین.
- میردریکوندی، رحیم. (1390). هوش هیجانی، پیشینه و رویکردها از نگاه دین و روانشناسی. روانشناسی و دین، 3، 97-124.
- نراقی، ملااحمد. (بی تا). معراج السعاده. ترجمه مجتبی مینوی. (1385). قم: نشر هجرت.
- نوریان، مهدی. (1382). هوش هیجانی. اصلاح و تربیت، 109، 20-35.
- نراقی، مهدی-بن ابیذر (بی‌تا). جامع السعادت. ترجمه جلال الدین مجتبوی. تهران: نشر حکمت.
- وثوقی، بهرام.، داوری، مجتبی.، ابراهیمی، حسین.، ابولقاسمی، جمیله.، و طالبی، مرتضی. (1401). بررسی ارتباط میان هوش هیجانی و استرس شغلی با رفتار ایمنی. مجله مهندسی بهداشت حرفه‌ای، 9(1)، 29-36.
- هدایتی شاهدی، سعیده.، و دهقانی اشکذری، محمدرضا. (1400). الگوی هوش هیجانی از دیدگاه اندیشمندان اسلامی با رویکرد تطبیقی. نشریه پژوهش‌های نوین در مدیریت کارآفرینی و توسعه کسب و کار، 1، 931-944.
- هین، استیو. (1386). هوش هیجانی برای همه. ترجمه رویاکوچک انتظار و مژگان موسوی شوشتری. تهران: انتشارات سفیر اردهال.
- Bar-On, Reuven. (2000). Emotional and social intelligence: Insights from the Emotional Quotient Inventory.
- Blanchard, Kenneth., & Paul, Hersey. (2001). Management of Organizational Behavior. Enlewood Cliffs.
- Goleman, Daniel. (2021). Leadership: The power of emotional intelligence. More Than Sound LLC.
- Jain, Vibhor., Jain, Smirta., & Rastogi, Prachi. (2020). An analysis for role of emotional intelligence in career success in commercial banks of India. Revista Espacios, 41(05).
- Lam, Laura. T., & Kirby, Susan. L. (2002). Is emotional intelligence an advantage? An exploration of the impact of emotional and general intelligence on individual performance. The journal of social Psychology, 142(1), 133-143.
- Saxler, Patricia. Kasak. (2016). The marshmallow test: delay of gratification and independent rule compliance. Harvard University.
)