نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، تهران، ایران.
2 استاد گروه روانشناسی دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
خانواده یکی از ارکان اصلی جامعه با ساختار ویژه در تعریف نقش‌ها و وظایف فردی و اجتماعی است؛ تبیین نقش‌های زن و مرد در این ساختار با هدف پیش‌گیری از آسیب‌های موجود در خانواده اهمیت فراوانی دارد. نظر به اینکه قوامیت جایگاهی است که خداوند در آیه 34 سوره نساء برای مردان تعیین کرده است و این جایگاه، از جنبه‌های مختلف قابل‌بررسی است؛ هدف از پژوهش حاضر بررسی دیدگاه قرآن در مورد قوامیت و چگونگی برخورد آن با تعارض زناشویی است. روش پژوهش، روش تدبر در قرآن و به‌طور اختصاصی تدبر کلمه‌ای است که با طرح سؤال از آیه 34 سوره نساء و با بررسی گزاره‌ها و تدبر در کلمات انجام شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که قوامیت مسئولیتی است که در اجتماع و به‌تبع آن در خانواده مردان را موظف به انجام وظایفی می‌کند؛ یکی از این وظایف مدیریت تعارضات در خانواده است که لازم است در راستای قوامیت باشد، انواع راه‌کارهای حل تعارض ازجمله وعظ، هجر و ضرب و نیز شیوه مناسب اعمال و تلفیق این راه‌کارها می‌تواند در تبیین نقش‌های زن و مرد، مدیریت تعارضات و درنهایت کاهش تعارضات زناشویی مؤثر باشد. درنتیجه قوامیت با اعمال راه‌کارهای مناسب، تعارضات زناشویی را در جهت کاهش آن‌ها و اصلاح روابط مدیریت می‌کند.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم.
- آذربایجانی، مسعود.، پسندیده، عباس.، و جان‌بزرگی، مسعود. (1396). مدیریت داخلی سیستمی خانواده بر اساس گذشت در آیات و روایات و مداخله کوتاه‌مدت رها-آشکارسازی. اخلاق وحیانی، 6(1)، 33-42.
- اخویان، محمدعلی.، مهدوی‌فرد، امیر عباس.، و زارع، رحمان. (1400). بررسی تفسیری آیه قوامیت بر پایه تمایزهای تکوینی زن و مرد. مطالعات تفسیری، 46، 167-186.
- اخوت، احمدرضا. (1393)، روش‌های تدبر کلمه‌ای. تهران: انتشارات قرآن و اهل بیت نبوت %
- اخوت، احمدرضا. (1392). مقدمات تدبر در قرآن. تهران: انتشارات قرآن و اهل بیت نبوت %
- امام‌جمعه، ریحانه.، عباسی، مهرداد.، و نکونام، جعفر. (1400). بررسی آموزشی تربیتی موضوع قوامیت مردان بر زنان در پرتو آموزه‌های قرآن کریم. پژوهش‌های اخلاقی، 44، 5-20.
- امیدیان‌فر، مریم.، رفاهی، ژاله.، قادری، زهرا.، و افشون، اسفندیار. (1394)، اثربخشی غنی‌سازی روابط زوجین بر کاهش تعارضات زناشویی در کارمندان ادارات مختلف شهر یاسوج. ارمغان دانش، 2(6)، 538- 548.
- ترکاشوند، جواد.، جعفرزاده، فرزانه. (1392). تعامل رفتاری همسران از نگاه اسلام و روانشناسی. معرفت، 192، 115 - 128.
- جان بزرگی، مسعود. (1395). اثر خانواده درمانگری سیستمی معنوی بر رضایت زناشویی و کنشوری خانواده (الگوی مهر و قدرت). پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده، 4(6)، 9- 38.
- جمشیدی، محمدعلی.، نوری پورلیاولی، رقیه.، جان‌بزرگی، مسعود.، و فردین، محمدعلی. (1394). اثربخشی توانمندسازی کارکردی زوجین مبتنی بر رویکرد اسلامی بر رضایت‌مندی زناشویی زنان. فصلنامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، 10(31)، 7-35
- جهانیان، مجید. (1392) تأثیر غنی‌سازی روابط زوجین مبتنی بر آموزش ذهن آگاهی بر رضایت زناشویی زوجین شهر اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان.
- دانش، عصمت. (1383). تأثیر خودشناسی اسلامی در افزایش میزان سازگاری زناشویی. پژوهش‌های مشاوره، 3(1)، 8- 30.
- دولتخواه، محمد.، جان‌بزرگی، مسعود.، سقای بی‌ریا، ناصر.، رسول‌زاده طباطبایی، کاظم. (1396). نقش تصورات منفی در روابط زوجین و راه‌کارهای درمان آن از دیدگاه اسلام و روانشناسی. پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده، 6(10)، 9-2.
- سالاری‌فر، محمدرضا. (1398). زوج‌درمانی با روی‌آورد اسلامی. قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- صادقی، ایران. صلاحیان، افشین.، و صالحی، مهدیه. (1401). نقش خودشناسی، عشق و هوش هیجانی در پیش‌بینی تعارضات زناشویی. فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 13(50)، 69-97.
- طباطبایی، محمدحسین. (1374). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- طریحی، فخرالدین. (1375). مجمع‌البحرین. تهران: مرتضوی.
- فهلی، ابراهیم.، فرح‌بخش، کیومرث.، معتمدی، عبدالله.، کاظمیان، سمیه. (1399). ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس انگیزه مشاوره تعارضات زناشویی زنان در آستانه طلاق. فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، 10(39)، 173-194.
- فیاض، فاطمه. (1399). نظام موضوعات و مسائل روانشناسی با اتکا بر نظام موضوعات انسان در قرآن کریم، گزارش دوره پسادکتری، دانشگاه تهران.
- قاسمی مقدم، کبری.، شفیع‌آبادی، عبدالله.، و شریفی، اصغر. (1399). تعارضات زناشویی و نیازهای اساسی: نقش میانجی معنویت. دوفصلنامه علمی روانشناسی بالینی و شخصیت، 18(2)، 65-55.
- قرائتی، محسن. (1383). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
- قرشی، سیدعلی اکبر. (1371). قاموس قرآن. قم: داراکتب الاسلامیه.
- لانگ، لین.، و یانگ، مارک. (1396). مشاوره و درمان مسائل زن و شوهری. ترجمه علی محمد نظری، جواد خدادادی، کبری ناموران، حسین صاحبدل و مسعود اسدی. تهران: انتشارات آوای نور.
- مبارز، حسین. (1397). تدوین بسته آموزش توکل به خدا و بررسی اثربخشی آن بر میزان تعارضات زناشویی، کیفیت زندگی، معنای زندگی و رضایت از زندگی مهاجران افغانستانی ساکن مشهد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعه‌المصطفی، مجتمع آموزش عالی علوم انسانی.
- مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه. قم: دارالکتب الاسلامیه.
- محمودزاده، اعظم.، یوسفی، زهرا.، و گل‌پرور. محسن. (1398). طراحی الگوی پایداری خانواده مبتنی بر آموزه‌های اسلامی. پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده، 7(17)، 35 -7.
- مصطفوی، حسن. (1360). التحقیق فی کتاب القرآن الکریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- مقدادی، محمدمهدی. (1386). بررسی مفهوم و مبانی سرپرستی و قوامیت مرد، مجموعه مقالات همایش منطقه‌ای زن در نظام حقوقی اسلام دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا.
- نژادموسوی، معصومه سادات. (1395). نشوز و اسباب آن. فصلنامه علمی تخصصی معارف اسلامی، 13(117)، 31-68.
- نعیمی، ابراهیم.، و شریعتی، سیدصدرالدین. (1393). الگوی مشاوره‌ای حل تعارضات زناشویی مبتنی بر دیدگاه‌های جنسیتی قرآن کریم. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان، 5(18)، 1- 38.
- Cheng, Chuan. Chuan. (2010). A study of inter-cultural marital conflict and satisfaction in Taiwan. International Journal of Intercultural Relations, 34(4), 354-362.
- Greeff, Abraham., & Tanya De Bruyne,. (2000). Conflict management style and marital satisfaction. Journal of sex & marital therapy, 26(4), 321-334.
- Fincham, Frank. D. (2003). Marital conflict: Correlates, structure, and context. Current directions in psychological science, 12(1), 23-27.
- Larson, Peter. J., & Olson, David. H. (2004). Spiritual beliefs and marriage: A national survey based on ENRICH. The Family Psychologist, 20(2), 4-8.
- Parisuz, Azam., Najarpourian, Samaneh., & Mohammadi, Kourosh. (2019). The Effect of Intensive Short-Term Dynamic Psychotherapy on Marital Conflicts and Interpersonal Processing of Married Women with Emotional Divorce. Iranian Evolutionary and Educational Psychology Journal, 1(2), 112-122.
- Wagner, A., Grzybowski, L. S., Arpini, D. M., & Cúnico, S. D. (2014). Como os filhos percebem o relacionamento conjugal de seus pais. Novos olhares sobre a família: Aspectos psicológicos, sociais e jurídicos, 39-53.
)