استادیار، گروه مشاوره، واحد خمینی شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، خمینی شهر، اصفهان، ایران
چکیده
مطالعه‌ی حاضر با هدف طراحی و اعتباریابی نسخۀ اولیۀ پرسش‌نامه‌ی «معنویت مبتنی بر مفاهیم قرآن کریم» جهت سنجش معنویت انجام شده است. به این منظور پس از مطالعه و بررسی کل آیات قرآن کریم، جدول هدف ـ محتوا تهیه شد. برای این منظور روش تحلیل محتوا از نوع تحلیل و تفسیر مفهومی مورد استفاده قرار گرفت. در این تحلیل، شبکۀ معنایی به صورت ارتباط اشراقی با یک مفهوم محوری از معنویت جستجو شد. معنویت با مفهوم محوری «اهتمام متعبدانه و مبتهجانه به قرب الهی از طریق سوگیری به ارزشهای دینی در سطوح اندیشه، گرایش، تصمیم و رفتار» مدّ نظر قرار گرفت. به این ترتیب 16 مفهوم استخراج شد که شامل: خشیت، تواضع، انفاق، زهد، انابه و توبه، صداقت، اخلاص، سیر در زمین و عبرت گرفتن از آثار باقی مانده از گذشتگان، تفکر در شگفتی های خلقت، مرگ و تفکر در مورد آن، دوست داشتن خدا، نزدیک دیدن خدا، توکل، اعتقاد به قدر و نداشتن خوف و حزن، ایمان به عالم غیب و اعتقاد به کرامت انسان می‌باشد. بر مبنای این مفاهیم، پرسشنامه‌ای با 139 گویه طراحی شد. برای طراحی گویه‌های پرسشنامه و نیز اعتبار محتوایی آن از نظر متخصصین استفاده شد. هم‌چنین برای اعتبار صوری پرسشنامه حدود ده دانش آموز دختر از دورۀ دوم دبیرستان گویه‌های پرسشنامه را مطالعه کردند و ابهامهای موجود در جملات گویه‌های طراحی شده، برطرف شد. سپس برای بررسی انسجام و همسانی درونی پرسشنامه، 30 نفر دانش‌آموز دخترِ پایۀ یازدهم، پرسشنامۀ نهایی را تکمیل کردند و با استفاده از روش آلفای کرونباخ، تعداد 123 گویه برای پرسشنامه باقی ماند. آلفای کرونباخ کل پرسشنامه حدود 0.95 به دست آمد. به این ترتیب پرسش‌نامه‌ی طراحی شده از اعتبار اولیۀ مناسبی برای سنجش مفهوم معنویت مبتنی بر قرآن کریم برخوردار می‌باشد و می‌توان با انجام پژوهش‌های تکمیلی نسخۀ نهایی آن را تدوین کرد.
)